Johan Winkler ergerde zich ruim een eeuw geleden al aan de opkomst van – kort samengevat – importnamen.
De dialectoloog pleitte in zijn Studiën in Nederlandsche namekunde* voor een herintroductie van goede Nederlandse namen, in plaats van al die ongepaste Franse en Engelse voornamen.
Daartoe greep hij terug op een lijst van 200 inwoners van Helmond, die leefden in de veertiende en vijftiende eeuw.
Bijzonder belangrijk en merkwaardig is de Helmondsche naamlijst nog wegens een groot aantal schoone, ja edele, oude, volledige, volkseigen-Germaansche namen die daar op vermeld staan: namen, die ten deele nog wel onder de hedendaagsche Nederlanders voorkomen, vooral in de Friesche gewesten, maar die voor een ander deel ook geheel verouderd zijn en bij het tegenwoordige geslacht niet meer in gebruik.
Namen, die heden ten dage door allerlei onredelijke en leelijke, voor Nederlanders geheel onvoegzame, Fransche en Engelsche namen en naamsvormen verdrongen zijn, zeer tot schande onzer volkseigene zake. Zulke oude en edele namen, die wij den hedendaagschen Helmondenaren, en den Brabanderen in het algemeen, voorhouden en aanbevelen om weer in gebruik genomen en in hun eere hersteld te worden (immers onder de Brabanders in het bijzonder zijn vreemde, Fransche namen veelvuldig in zwang).”
Het is natuurlijk een schande, al die Franse en Engelse namen, dus geeft Winkler een heel overzicht van middeleeuwse namen die beter geschikt zouden zijn voor een Brabantse baby anno 1900.
- Alaert, Adelaart, Adelhart, Athalhard. Kan ook: Allard, Allert, Aidert
- Arnt, Art, Aart, Arend, Aan, Aye, Ayen, voluit Aernout, Arnold, Arnwald
- Bruysten, Brusten, Brustyn
- Cnoop, Knoop. Kan ook verlatijnst als Cnopius
- Ghevart, Gevart, Geevaert, Gebhard
- Godart, voluit Godhard. Kan ook: Godert, Geurt, Guurt, Guurtje (Godeharda)
- Gosewyn, voluit Godeswin (‘Gods vriend’). Kan ook: Goeswyn, Goswyn, Goessen, Goossen
- Henneken, voluit Johannes
- Lemmen, voluit Willem, Wilhelm. Kan ook: Lem, Lemke
- Lodeken, voluit Lodewijk, Lodewich
- Maes, voluit Thomas
- Rabout, voluit Radbout, Radbold, Redbald
- Reyner, voluit Raginheri. Kan ook: Reynier, Reinier, Reiner, Reinder
- Roef, Roverke, voluit Rovert, Rodfred, Rodfried
- Ruelken, voluit Roelof, Rolof, Rodlof, Rodolf, Rudolf, Hrodolf
- Rymbout, Reynbout, voluit Reginbold of Raginbald
- Udeman, Udo. Kan ook: Oedtsen, Oeds, Oets
- Vranck, Vranc. Kan ook: Frank, Franke
- Willeken, voluit Willem, Wilbald, Willebout, Wilmar, Wilbrecht
- Ysbout, Isbald
“Nevens deze en meer andere merkwaardige mansnamen levert de Helmondsche namenlijst ons ook eenige bijzondere vrouwen namen op, die eveneens heden ten dage volkomen of geheel buiten gebruik zijn geraakt, maar die ook eveneens als schoone, volledige Oud-Germaansche namen onze belangstelling ten volsten waardig zijn.
Ook deze namen worden bijzonderlijk den hedendaagschen Brabanderen voorgesteld en aanbevolen om daar hunne jonggeborene dochterkens, in oud-vaderlandschen, in oud-volks eigenen geest mede te noemen.”
- Aleyt, Aleit, Aleida, voluit Adelheid, “ook een naam die oudtijds door Germaansche koningsvrouwen en dochters gedragen is, en dien de Franschen tot Adelaide hebben verknoeid.”
- Engel, Engeltje (in Friesland uitgesproken als Ingeltsje), NB: Engelina is ‘wansmakelijk opgesmukt’, dat u het weet;
- Ermgarde, ook Ermgaert, Irmingard. “Zóó heetten, onder anderen, Boergondische koninginnen in de 9de en 11de eeuw.”
- Guedele, Goedela, Gudula
- Heyle, Heiltje, voluit Heilwig
- Jutte, voluit Johanna
- Luytgart, Luytgaert, Luytgaerde, Lutgardis
- Swanhilde, ‘een welluidende en overschoone naam, die zoo menige herinnering aan den Oud-Germaanschen sagen- en heldentijd onzes volks opwekt.’
- Wandel, Wendel, Wendela
En dan filosofeert onze namenfan even verder, onder meer over het aantal voornamen dat een kind behoort te krijgen:
“Heden ten dage komen onder de Nederlanders veel vreemde, vooral Fransche namen voor, en tevens veel lieden, die met twee, drie, vier, ja met nog meer vóórnamen zijn opgepronkt. Zóó te doen is eene wanzede.
In de zuidelijke Nederlanden, bij Brabanders en Vlamingen is dit misbruik juist meest inheemsch. Hoe noordelijker in de Nederlanden, hoe minder men zulke vreemde namen aantreft. In de Friesche gewesten zijn ze zeldzaam. Ten platten lande in Friesland komen vreemde namen en dubbele of veelvoudige namen slechts uiterst zeldzaam, schier nimmer voor.
Deze zelfde Oud-Germaansche reinheid en eenvoud van zeden in de namen der menschen heerschte in de laatste middeleeuwen ook nog te Helmond. In onze gansche lange lijst van ruim tweehonderd namen vind ik slechts één Fransche en één dubbele naam: Louis Orssen (1481), in 1477 voluit Louis Aert Orssen soen genoemd; en Marie Luytgarde des Visschers dochter (1404).”
De beste man stierf in 1916, dus heeft niet meer mee hoeven maken hoe Brabant honderd jaar laten geheel overgenomen is door kinderen die Sem, Finn, Evi of Noa heten en gemiddeld twee voornamen krijgen.
Zouden we nog een nieuwe generatie Swanhildes en Reyners meemaken?
NB Winklers standaardwerk Achternamen in Nederland is in 2007 opnieuw verschenen, met twee extra hoofdstukken van Jan Nijen Twilhaar over twintigste-eeuwse immigrantennamen en over bijnamen in dialecten en de Nederlandse Gebarentaal. Ik ga er binnenkort eens induiken!
Ik denk het niet. Deze namen zijn echt helemaal niet mijn smaak, ik vind ze ook meer iets voor 90+ en niet voor een baby. Wat mij vooral opvalt, is de vaak moeilijk gespelde namen.
Lem(me) vind ik een leuk alternatief voor het volledig uitgemolken Sem. Arnt en Roef passen prima in de trend kort en Maes in plaats van Mees vind ik ook leuker 🙂
Voor de meisjes zou Jutte een kans kunnen hebben als aanstaande ouders Jet(te) zat zijn.
Maes en Reyner, fantastisch!
Er zit best wat bruikbaars tussen! Ayen, Maes, Roef, best stoer toch? Bij de dames is het wat minder, alleen Wendela vind ik mooi.
Roef en Maes vind ik erg leuk. Ook mij lijkt Lem een alternatief voor Sem. Willem was laatst nog een trendnaan bij de NRC-namen. En Jutte kan ook best.
Hij heeft wel een punt, want ik vind veel namen mooier dan menig Engelse naam. Zo vind ik Roef, Maes en Jutte hartstikke bruikbare en leuke namen. En Allard, Reinder en Wendela zijn ook wel mooi!
Ik ken een Lidewij en haar zoon heet Ewald.
Ken ook een Wendelina en een Ewoud, zijn broer heet Boudewijn.
Vroeger had ik een buurjongen met de naam Wander.
Verder nog een Hessel.
Deze name klinken mij ook middeleeuws in de oren
Lidewij, Ewald/Ewoud, Wendelina en Boudewijn zijn inderdaad oud-germaanse namen. Wander stamt waarschijnlijk ook van een oud-germaanse naam. Bij Hessel is het wat twijfelachtiger.
Ik raad je aan om ze een keer op te zoeken in de voornamenbank van het meertens instituut. Als je op “verklaring” klikt, kun je precies lezen waar ze vanaf stammen en wat ze betekenen.
Je kunt trouwens ook de naamstammen afzonderlijk aanklikken/opzoeken om daar meer over te lezen. Als je specifiek naar een naamstam zoekt, voer het dan in met 1 of 2 streepjes zoals: -ward, -hard, edel-, eg-, -bert-, etc
Mijn dochter had op de basisschool een jongetje in de klas met de naam Folkert.
Dat is inderdaad een tweestammige Germaanse naam, ongeveer met de betekenis “de sterke onder het volk, leger”.
Spreek je Maes uit als Maas, Mas of Mees? Ik vind die ae in een naam altijd een beetje vaag..
Maas. Afkorting van Thomas of Damaas (Damasus).
Hoewel het natuurlijk een aandoenlijk pompeus betoog is van meneer Winkler, zie ik een aantal van zijn suggesties nog best een revival maken, althans, bij de jongensnamen. Ik ben wel benieuwd welke namen hij zijn eigen kinderen heeft gegeven
Maes! Hij achtervolgt me…ik ben verliefd! Maar die kan echt niet bij m’n andere kindjes 🙁 Drama drama!
Schit-te-rend!
Zolang ze op oudere leeftijd niet bij elkaar blijven wonen is het geen probleem toch 🙂
Mijs en Maas?!? Neeeee dat kan echt niet.
Jammer dat ik het echt de mooiste jongenaam ever vind!
Ja dat zou ik ook niet dien maar als tweede naam kan het prima! Heb ik ook gedaan met onze favo meisjesnaam (Faye met achternaam Venema)
Leuk, oud-germaanse namen! Daar ben ik een poosje helemaal weg van geweest. Ik vind het interessant dat de betekenis vroeger zoveel meer waarde had. Toen men nog wist wat de naamstammen betekenden, omdat het gewoon woorden waren… Ik vind het zo leuk om te bedenken dat iemand z’n zoon Everhard noemde, niet omdat ze dat mooi vonden klinken maar omdat ze wilden dat-ie zo sterk als een ever zou zijn 🙂 Het was een totaal andere cultuur van naamgeven.
Maar ja, de taal veranderde met de tijd en de namen bijna niet. Dus op den duur wist men niet meer wat de naam betekende en werden ze zelfs zo ver afgekort, dat niet meer duidelijk was waar ze ooit vandaan kwamen. Ook ontstonden er onzin namen: combi’s van naamstammen die nergens op slaan. En er werden namen uit andere landen geïmporteerd inderdaad.
Indianen gaven hun kinderen ook op deze manier een naam. Namen met vooral betrekking op de natuur en deugden.
Volgens mij doen chinezen het ook nog steeds zo. Ze zoeken karakters met een goede betekenis. Het is dan minder belangrijk hoe het klinkt.
Dit is mijn favoriete site met oud-germaanse namen. Er staan lijsten van mannennamen en vrouwennamen, stammentabellen en uitgebreide compositieregels! Stel je eigen oud-germaanse naam samen 😀 😀 Wat zou jij je kind toewensen in een oud-germaanse naam??????????
http://www.keesn.nl/names/nl10_intro.htm
Nou, sommige zou ik hedendaags niet meer doen…”Geiltrut” bijvoorbeeld. Denk niet dat die door de aangifte heen komt 😉
Haha, nee die zou ik ook niet doen. 😀
Grappig trouwens dat het niet-Germaanse lijstje onderaan nog wel heel actueel is.
Overigens kun je ook veel naamstammen terugvinden op de site van het meertens instituut.
En als je googled op oud-germaanse namen, kun je nog veel meer leuke namen vinden.
Mijn persoonlijke favoriet is Thiadward: “beschermer van het volk”.
In mijn familie een nichtje met de naam Thiarda.
Enkele (oud-)germaanse namen die ik mooi vind:
Ewald, Ewout: “naar de wet heersende”
Arnout: “als een adelaar heersend”
Evert (van Everhard): “zo sterk als een ever”
Siebren: uit Sigi-, Sî- “zege, overwinning” en -bern “beer”, dus “overwinning op de beer” 😀
Rorich (van Roderik): “machtig door roem”
Rikolv: “machtige wolf”, uit Rijk- ‘machtig, aanzienlijk’ en -wolf ‘wolf’.
Ik denk dat wolf in die tijd nog geen negatieve klank had, maar dat men juist ontzag had voor deze beesten.
Alrun: “zij, die het geheim van de elfen kent”
Hedwig (van Hadewig): “strijdster”
Cunegonde: “strijdster voor de stam”
Ermintrude: uit ermin- en -trud, verschillende betekenissen mogelijk
Everhard lijkt me trouwens internationaal geen handige naam…
Past wel goed bij een zusje Geiltrut.
Geiltrut en Ever hard……….Wat een ondeugende namen, hahahha.
Overigens ken ik veel namen op -hilde of -linde, die waarschijnlijk een oud-germaanse afstamming hebben.
Reinhilde (of Renelde), Mathilde, Clothilde, Brünhilde, Swanhilde, Pharahilde (of Veerhilde), Bernhilde en Grimhilde
Ermelinde, Dietlinde, Godelinde en Sieglinde
Namen die oud-germaans klinken, maar het niet echt zijn: Heidelinde en Hildegonde. Die zijn waarschijnlijk later pas ontstaan. Ze voldoen ook niet aan de compositieregels.
Zo, jij bent duidelijk enthousiast over de germaanse namen 🙂
Maar dank voor de link naar de website, zal eens gaan kijken of ik daar inspiratie op kan doen voor een naam voor onze 2e dochter!
Van de meisjesnamen word ik niet enthousiast.
Reyner, Roef en Maes vind ik echt leuk. Potentiële kansers voor een toekomstige zoon!
Ik ken een kleine Art. En een Aldert en een Reinder. De eerste naam het leukst, tweede stuk minder, derde: boerenkinkel.
Een van mijn zonen heeft als tweede naam Adelhart, als vernoeming naar zijn vader, Allard. Niet iedereen begreep die link en vonden t een wat frivole keuze. Maar ik vind t prachtig, ook omdat t iets als ‘nobel en sterk hart’ betekent.
Gemiste kans voor mij, ben vorig jaar bevallen van een zoon in het UMC st. Radboud en had nu ik het zo lees wel leuk gevonden om Radboud in zijn doopnamen op te nemen, helaas, te laat. Ik heb eerder in het Sophia Kinderziekenhuis gelegen en daar worden veel meisjes in hun doopnaam Sophia/Sofia genoemd.
Ik vind Oud-Germaanse namen erg mooi. Ik vind het dan ook heel leuk om bovenstaande enthousiaste reacties van Lorelei te lezen. Namen die eindigen op -linde en -hilde vind ik namelijk ook heel erg mooi!
De namen van dit artikel vind ik echter allemaal niet heel erg mooi. Mijn favorieten staan er in ieder geval niet bij. Wel vind ik bij de meiden Ermgarde en Wendela wel mooi.
De enige naam die ik écht fantastisch vind en die echt in aanmerking komt voor een eventuele dochter (zij het als eerste naam of als tweede/derde naam) is Swanhilde. Schitterend!
Baldwin vind ik trouwens een leuke naam voor een hond. Het betekent: “dappere vriend”.
De moderne Nederlandse vorm is Boudewijn.
De vorm Baldwin doet mij toch vooral aan de Baldwin Brothers (Hollywoodacteurs) denken.
Ik vind de moderne vorm niet altijd mooier. Thiadward heeft bijvoorbeeld ook een modernere vorm: Tjaard (of Dieuwert, kan ook). Die boeit me totaal niet. Maar Ruurd, die afstamt van Redward, vind ik weer wel mooi. Hoewel ik Redward daar niet minder door vind.
Boudewijn vind ik op zich wel mooi, maar dan wel voor een mens.
Ook hier, vind Maes en Roef leuk! Hebben jullie ook Roverke gespot? grappig!
Ik vind Jutte ook nog wel kunnen idd. Verder vooral veel moeilijke spelling… Lijkt me nou niet echt handig.
Kan mij wel een beetje verplaatsen gedachte van dhr Winkler. Zelf heb ik een degelijke Frieze voornaam, maar dan wel weer in combinatie met een Franse achternaam. Vroeger kreeg je al gauw de naam van één van je grootouders, dus bleven deze voornamen heel vaak in de familie. Men houdt zich nog wel aan deze traditie, alleen zijn nu de meeste oude namen ook gemoderniseerd. Mijn naam Jeltje wordt tegenwoordig vertaald naar Julia.
Persoonlijk heb ik niks tegen buitenlandse namen, maar als mensen er van die achterlijke spellingen, of fantasienamen van gaan maken, staat dit wel heel erg dom.
De namen doen mij ook allemaal heel erg denken aan de verhalen uit de Abele Spelen ongeveer 14e eeuw. zoals;
Gloriant en Florentijn
Esmoreit en Damiët
Lanseloet en Sanderijn
Beatrijs
Lippijn
Marieken
De Vier Heemskinderen is ook zo’n mooi verhaal, met namen als Ritsaert, Writsaert, Adelaert en Reinout en het ros Beiaert.
Karel en de Elegast ook heel bekend.
Op zich allemaal mooie romantische verhalen.
Het verhaal van Tristan en Isolde is een van de mooiste liefdesverhalen, vergelijkbaar met Romeo en Julia.
Het duurde in mijn klasje Nederlands ook even voor het kwartje viel, maar het is ‘ende’. We dachten al: wat of wie is dan de Elegast? 🙂 Maar leuke namen idd.
Het is nogal wat jaren geleden, maar volgens mij was de Elegast een ridder-die verstoten was- aan het hof van koning Karel?
Ik denk dat Grunn bedoeld dat ende één woord is, oud nederlands voor het woord en. Het is dus niet “de Elegast” maar gewoon “Elegast” 😉
@ Anon
Bedankt voor het commentaar, ik had ook al begrepen dat het “ende” moest zijn, daarom schreef ik ook: dat het al lang geleden was, om precies te zijn 1968.
Mijn zoon heet Kasper, maar ik had Roef ook op het namenlijstje staan toen ik nog zwanger was. Echt een mooie naam. Stoer, kort, krachtig. Maar mijn vriend vond het niks.
Ben wel heel benieuwd naar welke namen meneer Winkler dan zo vreselijk vond! Welke Engelse en Franse namen kwamen toen in de mode?
Na wat geGoogle vind ik trouwens dat Johan Winkler in 1865 trouwde met Andrieske Tjallings Römer. Ze overleed een jaar later, 27 jaar oud. Ze hebben geen kinderen gekregen.
Wat treurig. Het doet me meteen denken aan de dood van Ruby Gillis in Anne van het Groene Huis, net toen ze eindelijk haar ware liefde, Herb Spencer wilde trouwen. Hoewel dat er natuurlijk niks mee te maken heeft; mijn moeder had waarschijnlijk gelijk toen ze destijds zei dat ik échte boeken zou moeten lezen in plaats van die ‘romantische onzin’ 🙂
Wat een geweldige namen allemaal zeg. Er zitten er genoeg tussen die ik inderdaad een kind zou kunnen geven, als je de spelling maar wat aanpast (ik heb een hekel aan bizar gespelde namen, dan moet je je leven lang uitleggen hoe je je naam spelt).
Gozewijn en Zwaanhilde (Zwaantje voor vrienden)…
Overigens heette mijn oma Aleida (roepnaam Lei).
Er zitten natuurlijk ook minder geschikte tussen. Knoop, dat is ‘m niet. En Goedele, dat is die sappige Vlaamse seksuologe. Hoeft ook niet van mij.
Hier net een luyt geboren !
een meisje?
Nee een kereltje.
En nu is Roef geboren! Broertje van Wolf. Ik schrok me in januari rot toen ‘Roef’ opeens boven dit artikel stond, alsof iemand je geheim geraden heeft…
Ik vind dat de beste man wel gelijk heeft. Ik zou mijn kind het liefste een mooie fatsoenlijke Nederlandse of in zeker geval Germaanse naam willen meegeven. Radboud naar de koning,Farahild of Swanhild lijkt me wel wat. Maar ik vrees dat het toch een Emma word 😉