Categorie: Nederlands Nieuws

Geplaatst op

Gepensioneerden uit Scheveningen heten Jan en Marijke

Prinses Irene, plus Beatrix en Margriet in 1944
Prinses Irene (midden) met haar zussen Beatrix en Margriet in 1944 (foto: Wikipedia)

In de oorlogsjaren werden ieder jaar duizenden kinderen Johannes of Maria genoemd, maar in Scheveningen heetten ze in het dagelijks leven Jan en Marijke.

Van lezeres Wieneke kreeg ik een lijst met zo’n 750 oud-leerlingen van het voormalige Johan de Wittlyceum in Scheveningen, dankjewel!

De oud-HBS’ers zijn voor het overgrote deel geboren tussen 1940 en 1947 en zijn nu dus ruim 70 jaar oud.

Tegenwoordig zijn er meer meisjes die vwo doen dan jongens, maar dat was in de jaren ’40 nog niet het geval. Zo’n tweederde van de namen op de lijst is van jongens, de rest van meisjes. Het is natuurlijk geen volledig overzicht van alle namen in Scheveningen, maar het geeft een aardig beeld.

Aanvulling 15 januari 2012 van lezer Willem Ment den Heijer: De betreffende school stond weliswaar op de grens van Scheveningen, maar werd (ook) goed bezocht door leerlingen uit de rest van de stad, die vaak modernere voornamen droegen dan oorspronkelijke Scheveningers. 

Jan en Hans

Maar liefst 31 van de 450 jongens heten Jan en nog eens 25 noemen zich Hans. Samen met een handvol Jan-nogeennaams, Johns, Johnny’s en Jopen heeft zeker 1 op de 7 jongens een van Johannes afgeleide voornaam.

De top 20 van roepnamen in de jaren ’40 in Den Haag ziet er vertrouwd uit. Als in: die namen hebben we eerder gehoord bij vaders, ooms en buurmannen. Natuurlijk heten ze eigenlijk Willem (Wim), Hendrik (Henk) en Cornelis (Kees), maar hun roepnamen zijn minstens zo interessant.

Meest voorkomende jongensnamen in Scheveningen (circa 1945)

  1. Jan
  2. Hans
  3. Wim
  4. Peter
  5. Rob
  6. Frans
  7. Henk
  8. Dick
  9. Eddy, Eddi
  10. Erik, Eric, Erick
  11. Kees
  12. Bert
  13. Gerard, Gérard
  14. Leo
  15. Paul
  16. Wouter
  17. Bob
  18. Harry, Harrie
  19. Nico
  20. Rudi, Rudy
  21. Ton

Marijke en Yvonne

De meisjeslijst is ook bijzonder, vooral omdat de meeste namen nauwelijks gegeven werden als officiële voornaam en dus niet in de statistieken terug te vinden zijn. Zo is Marijke Maria, Ineke is Catharina of Hendrina, Lenie, Ellen en Ellie zijn Helena.

Toch zie je ook hier de ‘nieuwe tijd’ van na de oorlog al zijn intrede doen: Yvonne, Sylvia, Ingrid, Renée en Yolanda werden pas in de jaren ’60 megapopulair, maar op dit Haagse lyceum waren blijkbaar al wat pionierende ouders.

Meest voorkomende meisjesnamen in Scheveningen (circa 1945)

  1. Marijke
  2. Yvonne
  3. Ineke
  4. Lenie, Leny
  5. Carla
  6. Ellen
  7. Ellie, Elly
  8. Hetty
  9. Sylvia
  10. Tineke
  11. Anneke
  12. Els
  13. Ingrid
  14. Irene
  15. Renee, Renée
  16. Yolanda

Irene

Een opmerkelijke naam in dit rijtje is Irene. Prinses Irene werd in de zomer van 1939 geboren, vlak voordat de Tweede Wereldoorlog in Nederland uitbrak. In de jaren daarvoor werden enkele tientallen meisjes per jaar zo genoemd, maar in de oorlogsjaren en met name in bevrijdingsjaar 1945 werden er ineens honderden Irene’s geboren. In dat jaar werd 1 op de 50 meisjes Irene genoemd (eerste of tweede naam) en kregen zelfs 28 jongens Irene als tweede voornaam.

Ik pleit voor een Irene wederopbloei. Het is niet alleen de naam van die bekende prinses, maar heeft ook nog eens een prachtige betekenis: (godin van de) vrede. Irene daalt al jaren in populariteit – in 2010 waren het er nog maar 30. Grijp je kans: dit is die klassieke meisjesnaam à la Emma of Sophie die iedereen kent, maar niemand (meer) gebruikt.

Geplaatst op

Tanja de tandarts en Werner de wethouder

Glenn Metselaar
Glenn Metselaar (foto: Dura Vermeer)

Nomen est omen: een woordvoerder van bouwbedrijf Dura Vermeer heet Glenn Metselaar. In de VPRO-documentairereeks Goudzoekers zag ik gisteravond weer wat fijne aptoniemen voorbijkomen.

De namenfans onder jullie het vast ook: speuren naar mensen met een naam die al dan niet past bij hun beroep.

Altijd leuk als Benno Baksteen (luchtvaartdeskundige) in een nieuwsprogramma voorbij komt. Andersom hou ik van dit soort duizelingwekkende aankondigingen: “Na de pauze is er een voordracht over ‘Verantwoorde taal in het NOS Journaal’ door Peter Taal, eindredacteur van het NOS Nieuws en lid van de NOS Taalcommissie.”

Voor wie helemaal gelooft in de achternaam als lotsbestemming (of het in elk geval een mooi toeval vindt): Hans Hoekstra schreef er tien jaar geleden al een boek over: Naam & Faam.

Het leek er bovendien op dat mensen “vaker trouwen met iemand die een vergelijkbare achternaam heeft, we vaker verhuizen naar een stad of st(r)aat waarvan de naam op de onze lijkt en we vaker een beroep hebben of gaan werken voor een bedrijf dat op onze naam lijkt.”

Tanja de tandarts dus (hoewel deze dan Visser als achternaam heeft). Wethouder Werner en huisarts Huibers. Theoloog Theo en directeur Diederik.

Verschillende Voornamelijklezers (dank!) stuurden me in februari een artikel over dit principe. Jammer genoeg blijken dit soort toevalligheden daadwerkelijk op toeval te berusten. Toch ben ik benieuwd naar jullie grappige nomen-est-omens of alliteraties!

Geplaatst op

Socialist

Wie dacht dat vroeger ‘iedereen’ elk kind Johannes of Maria moest heten, komt bedrogen uit. In januari 1872 wilde een kersverse vader zijn zoon Socialist noemen.
.

In de vorige week begaf zich te Velp een man naar den ambtenaar van den burgerlijken stand, om een zoon aan te geven, aan wien hij verklaarde den voornaam Socialist te willen geven. Het koste den ambtenaar eenige moeite hem te doen begrijpen, dat zulks niet aanging; doch eindelijk moest de socialistisch-gezinde vader wel besluiten zijn kind met een minder karakteristieken naam te begiftigen.

Bron: Leidsch Dagblad, 3 februari 1872

De naam Socialist is sindsdien nooit gegeven aan een Nederlandse baby. Wel wonen er hier enkele mannen en vrouwen die buiten Nederland zijn geboren die Socio, Societte of Society heten. En tientallen mannen met voornamen als Engels, Marx, Mao, Lenin, Stalin.

Geplaatst op

Sophie en de mooiste namen met ph

In 1981 werden 54 meisjes Sophie genoemd. Dertig jaar later zijn dat er rond de 800 en staat ze met stip op 1: we zijn dol op de ph!

Maar wat als je geen zin hebt om de populairste babynaam van het moment te geven en al helemaal niet om voor de alternatieve en ook al zo modieuze spelling ‘Sofie’ te gaan? Je wil gewoon die ph in de voornaam voor je dochter, dus laten we eens naar alternatieven kijken.

Populariteit voornaam Sophie en Sofie
Populariteit voornaam Sophie en Sofie (afbeelding: Meertens Instituut)

Weinig ph-namen

In Nederland hebben zo’n 125.000 vrouwen een ph-naam als eerste voornaam. Er zit opmerkelijk genoeg maar weinig variatie in: er zijn in totaal maar 400 namen met een ph erin. Ongeveer 85 procent van de vrouwen draagt een van de tien populairste ph-namen.

De meest gegeven ph-naam van Nederland is overigens niet Sophie en ook niet Sophia: het is Josephina. Zeker 25.000 Nederlandse vrouwen hebben deze naam in hun paspoort staan. Het gros van deze vrouwen is tussen 1950 en 1960 geboren: het zijn de welbekende collega’s José die nu met de vut gaan.

Populariteit van meisjesnamen met ph in %
Populariteit van meisjesnamen met ph in % (afbeelding: Meertens Instituut)

De eerste nieuwe piek in ph-namen werd in de jaren ’90 veroorzaakt door Stephanie, de tweede rond 2000 door Daphne en de laatste jaren door de exploderende populariteit van Sophie.

Top 10 van ph-namen (hele bevolking in 2006, f-varianten niet meegeteld)

  1. Josephina, Jozephina
  2. Sophia
  3. Sophie
  4. Daphne
  5. Stephanie, Stéphanie, Stephany, Stèphanie
  6. Josephine, Joséphine, Josephien, Jozephine
  7. Josepha, Jozepha
  8. Dimphna, Dymphna, Dijmphna, Dimphena, Dymphena, Dimphina, Dymphina
  9. Philomena
  10. Euphemia

Onder de hele vrouwelijke bevolking van Nederland zijn het vooral de ph-afgeleiden van Jozef die populair zijn: Josephina, Josephine, Josepha. Namen als Philomena en Euphemia zien we nu nog terug in de top 10, maar zijn in onbruik geraakt onder de jongere meisjes.

Sophia werd ook voor de oorlog al veel gegeven en stijgt na een dip tussen 1950 en 1980 weer gestaag in populariteit. Stephanie, Daphne en – ondanks het retrogevoel – Sophie zijn allemaal naoorlogse namen.

Dimpna, of Dimphna

De opvallendste naam in dit lijstje is Dimphna. Het verhaal van de van oorsprong Engelse Heilige Dimpna van Geel (zonder ‘h’) is niet zo prettig: toen ze niet met haar vader wilde trouwen, onthoofdde hij haar. Haar overblijfselen werden overgebracht naar de Vlaamse stad Geel, een tiental kilometers over de grens van Baarle-Nassau.

Het is toch wel heel bijzonder dat de naam van de patrones van de bezetenen en geesteszieken al 1400 jaar trouw (door)gegeven wordt aan vooral Brabantse baby’s. Zeker 1 op de 10 (!) vrouwen die in de gemeente Rucphen geboren zijn, dragen Dimphna (of een afgeleide) als eerste of tweede voornaam!

Populariteit voornaam Dimphna
Geografische verspreiding voornaam Dimphna (afbeelding: Meertens Instituut)

Alternatieve ph-namen

Goed, als je Brabantse en/of katholieke roots hebt, is Dimphna, Dimphe of Dymphine natuurlijk een goede ph-naam. Een ander alternatief voor Sophie is bijvoorbeeld het minder populaire Josephine. Ook een prachtige klassieker die het oude-tante-imago goed van zich af heeft weten te schudden. Josephine laat zich bovendien goed afkorten tot dé modenaam van de jaren ’10: Fien of Fiene. In dit verband ook lekker ingewikkeld te schrijven als Phine of Phien natuurlijk!

Populariteit voornaam Josephine
Populariteit voornaam Josephine in diverse spellingen (afbeelding: Meertens Instituut)

In diezelfde richting kun je denken aan het ‘piepjonge’ Pheline, Philine of Phileine. Die laatste naam werd in 2003 bekend nadat Ronald Giphart’s roman Phileine zegt sorry werd verfilmd. Hoewel de naam ‘liefhebbend’ schijnt te betekenen, lees ik toch vooral ‘vilijn’ (gemeen). Pheline en Philine zijn afgeleid van Felix: ‘gelukbrengend, vruchtbaar’. Deze namen komen slechts enkele tientallen keren per jaar voor.

Als die -ien/-ine klank je aanstaat, kun je natuurlijk ook kiezen voor ouderwetse namen als Adolphine, Christophine of Rudolphine. Heb je ook meteen opa vernoemd. Franse (of Frans-klinkende) namen doen het altijd goed: is Dauphine, Delphine, Saphine, Seraphine of Sophine wat voor je? Philippa en Philippine zijn natuurlijk prima af te korten tot het hippe Pippa.

Korte ph-namen zijn er ook: Aphra, Orpha, Phae (fee), Phebe (febe), Phia (fia), Phil, Phlox (floks) of Sopha bijvoorbeeld. Ook stoer (maar misschien meer voor je nieuwe hond): Memphis of Phoenix.

Of ga je toch voor ultieme romantiek? Aphrodite, Ophelia, Pharaïlde, Raphaelle, Seraphine, Symphorosa…

Ruim 80 ph-alternatieven voor Sophie 

  1. Adolphine
  2. Alpha
  3. Alphonse
  4. Ampharo
  5. Aphinya
  6. Aphra
  7. Aphrodite
  8. Christophine
  9. Christophora
  10. Daphné
  11. Dauphine
  12. Delphi
  13. Delphine
  14. Dymphe
  15. Dymphine
  16. Elphire
  17. Epiphany
  18. Euphemie (‘goede spraak, goede naam’)
  19. Euphrasia (‘welsprekend’)
  20. Josephine
  21. Memphis
  22. Nirphania
  23. Nymphe
  24. Ophelia
  25. Ophélie
  26. Ophira
  27. Orpha
  28. Phae
  29. Phaedra
  30. Pham
  31. Phara
  32. Pharaïlde
  33. Phari
  34. Phebe
  35. Pheline
  36. Phelopine
  37. Phemia
  38. Phi
  39. Phia
  40. Phien
  41. Phil
  42. Philana
  43. Phileine
  44. Philemien
  45. Philène
  46. Philia
  47. Philine
  48. Philippa
  49. Philippine
  50. Philo
  51. Philomène
  52. Philomijn
  53. Philothea
  54. Philou
  55. Phine
  56. Phlox
  57. Phoebe
  58. Phoenix
  59. Phuong
  60. Phylicia
  61. Phyllis
  62. Raphaëla
  63. Raphaëlle
  64. Rudolphine
  65. Saphine
  66. Saphira
  67. Sappho
  68. Selphire
  69. Séphora
  70. Seraphia
  71. Seraphine
  72. Silphy
  73. Siphra
  74. Sopha
  75. Sophae
  76. Sophine
  77. Steph
  78. Stephane
  79. Sylphide
  80. Symphony
  81. Symphorosa
  82. Theophile
  83. Tiphaine
  84. Wolphina
  85. Yuphin
  86. Zephyr

Op eigen risico zou je kunnen kiezen voor Suphaporn* of Cellophane. Ze bestaan echt!

* Meisjesnamen met ‘porn’ (zoals Amporn, Jiraporn, Siriporn, Somporn, Suraporn, Umaporn, Waraporn) komen uit het Thais, waar ‘porn’ onfortuinlijk genoeg ‘zegening’ betekent.

Geplaatst op

Een slimme meid gebruikt haar babynaam op tijd

Een wel heel bijzondere reden om zo snel mogelijk aan een gezin te beginnen: dan kun jij je lievelingsnaam tenminste als eerste claimen!

Een slimme meid gebruikt haar babynaam op tijd
Afbeelding: www.postsecret.com

Misschien is jouw namensmaak wel zo origineel dat je je geen zorgen maakt: jouw schoonzussen gaan echt niet die oubollige (maar in jouw ogen geweldige) naam van oma gebruiken voor hun dochter. Toch?

Heb jij je namenlijstje al klaar liggen en vrees je met bange vrezen bij elk geboortekaartje dat in de bus valt? Of heb je al je vriendinnen verteld dat zij ‘jouw’ namen niet mogen geven?