Deze week sprak ik telefonisch met Marc van Oostendorp, in 2002 een van mijn collega’s bij het Meertens Instituut.
Marc is bezig een artikel te schrijven voor het januarinummer van taaltijdschrift Onze Taal, waarover ik nog geen inhoudelijke mededelingen zal doen, maar waar hij onder andere mij voor nodig had…
Tijdens ons gesprek referereerde hij aan mijn Pieter-logje, waarop ik zonder nadenken beloofde een Marc-logje aan hem te wijden. Dat bleek toch iets meer werk dan voor “mijn” Pieter! Nu ben ik natuurlijk wel reuze nieuwsgierig waarom Marcs ouders voor Marc kozen…
Marcus
Mars was de Romeinse god van de oorlog. Waarom de ouders van de schrijver van het tweede Evangelie een afleiding van deze ietwat agressieve naam kozen voor hun zoon Marcus, is niet helemaal zeker. Waarschijnlijk is het niet veel spannender dan dat hij in de maand maart werd geboren.
Dat gold ook voor andere beroemde Marcussen uit die periode, denk hierbij aan Marcus Antonius Aurelius, keizer van het Romeinse rijk tussen 161 en 180. Er zijn veel bekende Romeinen die deze praenomen droegen.
De naam werd met name in Italië populair, doordat evangelist Johannes Marcus schutspatroon van de toen belangrijke stad Venetië werd. Ook de ouders van de Venetiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo vielen in 1254 voor deze naam.
In Nederland waren de namen van de andere evangelisten – Mattheüs, Lucas en Johannes – eeuwenlang veel meer in trek dan Marcus.
Dit alles veranderde in de jaren ’60, toen jonge ouders alle tradities van zich afschudden en om zich heen gingen kijken voor “nieuwe” namen. De Franse afleidingen Marcel en Marc, het Engelse Mark en het Italiaanse Marco werden mateloos populair.
Marcel
Marcel kwam als eerste voorbij. Deze naam genoot ook vóór de Tweede Wereldoorlog al enige populariteit, mogelijk onder invloed van beroemdheden als schrijver Marcel Proust (1871-1922).
Oud-Varaman Marcel van Dam (Marcel Parcival Arthur van Dam, 1938) was een van die vooroorlogse Marcellen. Echter, toen hij in de jaren ’70 nationale bekendheid kreeg als Ombudsman en staatssecretaris, was het hoogtepunt eigenlijk al voorbij.
Het aantal jongens met de naam Marcel nam namelijk explosief toe tussen 1955 en 1975. Het hoogtepunt moet ergens rond 1970 hebben gelegen, toen de naam op de vijfde plaats van de jongenslijsten stond. Daarna werd het snel minder: eind jaren ’70 was de naam al uit de top 20 verdwenen en anno 2005 staat de naam nog maar net in de top 500. Dat is lager dan aan het begin van de 20e eeuw!
Marco
Een naam die iets later in trek kwam, maar eigenlijk veel onverwachter, was Marco. Deze naam werd vóór de Tweede Wereldoorlog niet gegeven aan Nederlandse kinderen, maar onder invloed van gastarbeiders uit Italië werd de naam hier een absolute hit. Marco kwam begin jaren ’60 de top 100 binnen en steeg in tien jaar tijd naar plaats 11 in de ranglijsten.
Tot een paar jaar geleden vond je Marco nog in de top 100, maar anno 2005 is de naam buiten de top 200 gekomen. Dat betekent dat minder dan honderd jongens per jaar Marco worden genoemd, de positieve bekendheid van voetballer Marco van Basten, wielrenner Marco Pantani en zanger Marco Borsato ten spijt.
Marc en Mark
De populariteit van Marc, maar vooral Mark is van recentere datum dan Marcel en Marco. Marc steeg vanaf het begin van de jaren ’60 snel in de ranglijsten, maar is nooit verder gekomen dan een dertigste plaats rond het eind van de jaren ’70. Rond de eeuwwisseling verdween Marc uit de top 100.
Mark daarentegen beleefde de snelste stijging in het begin van de jaren ’70, maar hield het een stuk langer vol. Tussen 1975 en 1995 stond de naam onafgebroken in de top 20, maar na een paar jaar op de tweede plaats in het begin van de jaren ’80 werd het snel minder. Anno 2005 bekleedt Mark plaats 70 in de ranglijsten: nog altijd goed voor zo’n 260 nieuwe naamgenoten per jaar.
Nog meer…
Het is overigens zeer waarschijnlijk dat nog veel meer mannen Marc, Mark en Marco als roepnaam hebben dan dat hun inschrijving in de burgerlijke stand en het kerkregister laat zien. In de periode dat deze drie namen populair werden, nam namelijk ook het aantal jongens met de namen Marcus en Markus sterk toe. Deze laatste (doop)namen zijn echter zeer ongebruikelijk als roepnaam.
Daarnaast draagt een niet onaanzienlijk aantal jongens en mannen een andere naam die van Marcus is afgeleid. Je kunt hierbij denken aan “spannende spellingen” als Marcél, Marcèl, Marceau en Marck maar ook exotische varianten als Marcolino.
Andere Marc/Mark namen: Marceano, Marcelangelo, Marcelani, Marcelian, Marcelinio, Marcelino, Marcelinus, Marcelis, Marcelius, Marcell, Marcelles, Marcelli, Marcellino, Marcellinus, Marcellis, Marcello, Marcellus, Marcelo, Marcelus, Marcette, Marchanno, Marchano, Marchel, Marchelino, Marchell, Marchello, Marchelon, Marchiano, Marcial, Marcianno, Marciano, Marcilio, Marcin, Marcio, Marcion, Marcko, Marcobus, Marcon, Marconi, Marcos, Markantonio, Markell, Markku, Marko, Markos, Markwin….